AMSTERDAM –  Nederlandse stranden liggen deze dagen vol met zeesterren. De dieren zijn waarschijnlijk aangespoeld door een sterke aanlandige wind. Zeesterren leven vaak dicht bij de kust. Ze hebben kleine zuignapjes, maar bij een stevige onderstroom in het water zijn ze te zwak om zichzelf tegen te houden. Dat is de afgelopen dagen waarschijnlijk het geval geweest.

Zodra het water hoger komt te staan, zullen de sterren terug de zee in worden gespoeld, schrijft de regionale omroep NH. Maar als ze eenmaal het water uit zijn, gaan ze snel dood. De zeedieren zijn dan nog wel nuttig voor vogels, die ze opeten. Zeesterren zijn vaak te vinden op mosselbanken, strekdammen en dijken. De zuignappen waarmee zeesterren zich vasthouden, gebruiken ze ook om mosselen te openen. Daar eten ze er tientallen van per dag.

Het gebeurt vaker dat Nederlandse stranden het decor zijn van een zeesterrentapijt. Twee jaar geleden lag het strand van Bloemendaal aan Zee nog bezaaid met duizenden van de diertjes. “Zeesterren komen wel vaker voor in groepen langs de kust”, zei zeebioloog Johan Craeymeersch daar toen over. “Als de wind langere tijd vanuit een bepaalde richting komt en het heel hard waait, spoelen ze aan.” Doorgaans spoelen de dieren een à twee keer per kwartaal in grotere aantallen aan. Dat levert geen problemen op voor het ecosysteem. Dat zal wel het geval zijn als het vaker gaat gebeuren, bijvoorbeeld door veranderende weersomstandigheden door de klimaatverandering. Als zeesterren vaker aanspoelen, breidt de mosselpopulatie flink uit. Bovendien kunnen zwakkere mosselen dan overleven, waardoor ziektes uitbreken. (NOS/NH)

KAZACHSTAN – Azerbeidzjaanse bronnen zeggen tegen persbureau Reuters en Euronews dat het vliegtuig dat woensdag in Kazachstan neerstortte, is geraakt door Russisch luchtafweergeschut. Maar de betrokken autoriteiten zeggen dat het onderzoek in volle gang is en dat het te vroeg is om te speculeren. Reuters baseert zich op vier bronnen uit Azerbeidzjan die betrokken zijn bij het onderzoek. Ook Euronews hoorde de informatie vanuit de kringen van de Azerbeidzjaanse regering.

Volgens Euronews kreeg het vliegtuig bovendien geen toestemming om een noodlanding in Rusland te maken, ondanks dat het daarom had gevraagd. Het vliegtuig moest daarom naar Kazachstan vliegen, dat aan de andere kant van de Kaspische Zee ligt. De informatie is in lijn met een waarschuwing van het bedrijf Osprey Flight Solutions dat “de Azerbaijan Airlines-vlucht waarschijnlijk is neergeschoten door een Russisch militair luchtverdedigingssysteem”. Osprey is een bedrijf dat de veiligheid voor luchtvaartmaatschappijen monitort. De waarschuwing is gebaseerd op beelden die na het ongeluk van het vliegtuig gemaakt zijn. In het staartstuk van het vliegtuig zijn gaten te zien, die het gevolg lijken te zijn van een dichtbij ontplofte raket. Volgens The Wall Street Journal zijn er meer experts die een beschieting als waarschijnlijke oorzaak zien.

Het vliegtuig van Azerbaijan Airlines stortte woensdag vlak voor de landing op het vliegveld van de Kazachse stad Aktau neer. De vlucht ging van de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe naar Grozny, een stad in de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië. Om nog onduidelijke reden boog het vliegtuig boven Rusland af en vloog het over de Kaspische Zee naar Kazachstan. Bij het ongeluk kwamen 38 mensen om, 29 mensen overleefden de crash. (Nu.nl)

RUSLAND – Bedrijven in Rusland doen voortaan meer internationale betalingen met bitcoins en andere cryptomunten. Dat zegt de Russische minister van Financiën, Anton Siloeanov.

De betalingen zijn mogelijk door nieuwe regelgeving in het land. Op deze manier hopen de Russen minder last te hebben van westerse sancties, die Russische banken zo goed als uitsluiten van het internationale betalingsverkeer. Die sancties zijn ingevoerd om het land te straffen voor de oorlog tegen Oekraïne. “Als onderdeel van een experiment is het toegestaan om bitcoins te gebruiken die hier in Rusland zijn gedolven”, zei Siloeanov tegen televisiezender Rossija 24. “Zulke transacties vinden al plaats. We vinden dat dit moet worden uitgebreid. Ik heb er vertrouwen in dat dit volgend jaar gebeurt.”

De Russische president Vladimir Poetin liet eerder al doorschemeren dat hij voorstander is van het gebruik van cryptomunten voor internationale handel. Hij zou graag zien dat de Amerikaanse dollar minder dominant wordt in het internationale betalingsverkeer. Digitale valuta kunnen daarbij helpen. (Nu.nl)

BANDA  ATJEH –  Op tal van plekken in Azië en Afrika werd donderdag de tsunami herdacht, die exact twintig jaar geleden aan naar schatting zo’n 230.000 mensen het leven kostte in veertien landen. Zo klonk rond 08.00 uur lokale tijd, op het moment van de zeebeving die de tsunami veroorzaakte, drie minuten lang een sirene in de Indonesische stad Banda Atjeh. Daarna begon in de hoofdstad van de provincie Atjeh een ceremonie in een moskee en kwamen mensen samen bij massagraven om te herdenken. Persbureau AP schreef over mensen die aan het huilen en bidden waren bij de graven vol ongeïdentificeerde slachtoffers. “We missen ze en weten nog steeds niet waar ze zijn”, zei de 54-jarige Muhamad Amirudin bij een massagraf bij het dorp Ulee Lheue, waarin 14.000 mensen liggen, tegen AP. Hij verloor twee kinderen door de tsunami. Sindsdien bezoekt hij ieder jaar het massagraf.

De tsunami ontstond door een zeer zware zeebeving met een kracht van 9,1 voor de kust van het Indonesische eiland Sumatra. Vervolgens verwoestte een muur van water tal van kustgebieden rond de Indische Oceaan, van Indonesië tot Tanzania. Atjeh, in het noorden van Sumatra, werd met afstand het zwaarst getroffen. Banda Atjeh werd voor zo’n 80 procent verwoest en cijfers over het aantal slachtoffers in de provincie lopen uiteen van 130.000 tot ruim 160.000 doden. Steden en dorpen zijn inmiddels herbouwd, maar bij mensen die de natuurramp overleefden zijn de trauma’s allesbehalve verdwenen. De inmiddels 70-jarige visser Baharuddin Zainun verloor bij de tsunami zijn kinderen, vrouw, ouders en al zijn broers en zussen. Hij is niet de enige in zijn omgeving die met een dergelijk verlies te maken kreeg, zegt hij tegen persbureau AFP. “We voelen dezelfde gevoelens.”

Twintig jaar later wordt in de getroffen gebieden volop ingezet op het voorkomen van herhaling van nog zo’n allesomvattende verwoesting door een tsunami. Zo krijgen kinderen op scholen in Atjeh regelmatig te maken met rampenoefeningen. Het moet ertoe leiden dat ze precies weten hoe te handelen bij een nieuwe tsunami, ook al kennen ze de ramp van twintig jaar geleden inmiddels enkel nog van verhalen van familieleden. Daarnaast is de infrastructuur in bijvoorbeeld Atjeh robuuster dan voor de tsunami en is er volop geïnvesteerd in waarschuwingssystemen voor tsunami’s. Die systemen waren er niet in 2004, waardoor het voor velen te laat was toen ze een idee kregen van welke ramp er op ze af aan het komen was. Het is een belangrijke verklaring voor hoe de tsunami de vooralsnog dodelijkste natuurramp van deze eeuw kon worden. Tegenwoordig krijgen inwoners van kustgebieden in Atjeh bij een tsunamidreiging waarschuwingen via telefoon- en radioberichten. Ook zijn er sirenes geïnstalleerd die tot op zo’n honderd kilometer afstand te horen moeten zijn. Het moet inwoners net die extra tijd geven om te kunnen ontsnappen aan het water.

Maar donderdag ging het in Atjeh en tal van andere landen over degenen die twintig jaar geleden niet die extra tijd hadden. Zo zijn er ook in Sri Lanka (ruim 35.000 doden) herdenkingsceremonies. Er is vanuit hoofdstad Colombo een trein met gerenoveerde wagons vertrokken die werden meegesleurd door de tsunami bij een kustplaats, met zeker duizend doden tot gevolg. Vervolgens wordt er een ceremonie gehouden bij de plek waar de trein door het water werd geraakt. In Thailand (5.000 doden) worden honderden aanwezigen verwacht bij een door de overheid georganiseerde herdenkingsdienst. (NOS)

Fototekst: Mensen bij een herdenking in Banda Atjeh. (Reuters)

KAZACHSTAN – Het vliegtuig van Azerbeidzjan Airlines dat gisteren neerstortte in Aqtau in Kazachstan, is hoogstwaarschijnlijk neergehaald door Russische luchtverdediging. Dat zeggen bronnen binnen de Azerbeidzjaanse overheid tegen persbureau Reuters en tegen de zender Euronews. De bronnen baseren zich naar eigen zeggen op de eerste onderzoeken naar het incident, waarbij tientallen mensen om het leven kwamen. De raket zou zijn afgeschoten door een Pantsir-S luchtverdedigingssysteem tijdens een Oekraïense drone-aanval in dezelfde regio. Het vliegtuig zou zijn aangezien voor een vijandig toestel. De raket ontplofte naast het vliegtuig en raakte passagiers en personeel. Ook het Britse luchtvaartbeveiligingsbedrijf Osprey Flight Solutions noemt het aannemelijk dat een Russische raket de oorzaak is van de crash.

Andere Russische en Oekraïense militaire experts kwamen tot dezelfde conclusie. Een Russisch Telegramkanaal zegt een volledige transcriptie te hebben van het gesprek tussen de piloten en de verkeerstoren. Hieruit zou blijken dat de Embraer 190 eerst zijn gps-verbinding verloor en het contact met de verkeersleider wegviel. Daardoor werd het onmogelijk voor de bemanning om zoals gepland in de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny te landen. Het toestel moest uitwijken in de richting van Kazachstan, aan de andere kant van de Kaspische Zee, omdat Rusland de luchthavens tijdelijk zou hebben gesloten vanwege de drone-aanval. Vervolgens was er de explosie naast het vliegtuig. Het vliegtuig raakte onbestuurbaar en moest een noodlanding maken. (NOS)