KIEV – De oorlog in Oekraïne brengt niet alleen enorme fysieke vernietiging met zich mee, maar zorgt ook voor een geestelijke gezondheidscrisis. Naar schatting een derde van de 41 miljoen Oekraïners heeft een vorm van psychosociale hulp nodig.
“Ik heb zelf een trauma. Ik vertoon symptomen”, zegt Anatoliy Kushnirchuk tegen NU.nl. “Slapeloosheid, angstklachten en ik heb bijna een beroerte gehad.”
De 43-jarige inwoner van Boetsja is baptistisch predikant en geestelijk verzorger (kapelaan) bij de reservisten van de Territoriale Verdediging. Samen met zo’n dertig anderen besloot hij zijn woonplaats te verdedigen toen de Russen binnenvielen op 24 februari 2022. Het leger en de politie waren al vertrokken.
De lichte vuurwapens en molotovcocktails van het groepje haalden weinig uit tegen de gepantserde Russische overmacht. De bevrijding van Boetsja, iets meer dan een maand later, kwam te laat voor dertien van Kushnirchuks strijdgenoten. Hij en de andere overlevende inwoners moesten daarna hun geliefden begraven en de scherven rapen, terwijl de strijd elders in het land doorging.
Ruim twee jaar na de Russische bezetting is het overgrote deel van de materiële schade in Boetsja hersteld. Andere vormen van schade zijn blijvend, zegt Kushnirchuk. Hij moet als kerkleider zijn getraumatiseerde gemeenschap begeleiden, terwijl hij met zijn eigen demonen worstelt. “Mijn familie en twee collega-predikanten helpen me daarbij.
Kushnirchuk ziet het vaakst dat mensen gebukt gaan onder overleversschuld en zichzelf blijven pijnigen met vragen over hun eigen beslissingen en die van anderen. “‘Waarom zijn we gebleven, waarom zijn we niet gevlucht? Waar waren de strijdkrachten?’ Sommigen zijn wanhopig op zoek naar iemand om daarover te praten. Anderen zijn nog steeds helemaal stuk en daar niet toe in staat.”
De oorlog trekt ook geestelijk diepe sporen in Oekraïne. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schatte medio maart dat 9,4 miljoen Oekraïners een psychische aandoening hebben of riskeren. De Oekraïense regering denkt dat 30 procent van de bevolking, ruim 12 miljoen mensen, een vorm van psychosociale hulp nodig heeft.
“Het is onmogelijk je voor te bereiden op iets van deze schaal”, zegt Anna Didenko, directeur ggz bij het Oekraïense Rode Kruis. “Wij hebben in de afgelopen twee jaar psychosociale zorg verleend aan meer dan een half miljoen mensen en dat is een druppel op een gloeiende plaat. De situatie is niet stabiel, het is nog steeds een noodsituatie.”
Didenko: “De lijst van uitdagingen is enorm en verschilt van regio tot regio, van groep tot groep. Neem bijvoorbeeld de ongeveer vier miljoen ontheemde Oekraïners, die zich moeten aanpassen aan hun nieuwe leven. Of de veteranen die terugkomen van het front. We zien heel veel verschillende symptomen, zoals stress, angstklachten, depressie en slaapproblemen.” (NU)…[+]