RUSLAND – De weduwe van Poetincriticus Aleksej Navalny (47) heeft voor het eerst sinds de dood van haar man in een Russische strafkolonie een interview gegeven. Daarin vertelde Joelia Navalnaja (47) over het moment dat ze haar echtgenoot voor het laatst zag, hoe ze het nieuws van zijn overlijden vernam en hoe ze tot het besluit kwam om zijn strijd verder te zetten.
Het interview werd eerder deze maand afgenomen door een journalist van het Amerikaanse magazine Time in de Litouwse hoofdstad Vilnius. Navalnaja vertelde dat ze haar echtgenoot voor het laatst in levenden lijve zag enkele dagen voor de Russische invasie in Oekraïne, op 15 of 16 februari 2022.
Navalny zat toen nog in een strafkamp in Pokrov, ten oosten van Moskou. Dat was de eerste gevangenis waar hij heen was gestuurd na zijn aanhouding in januari 2021. “We mochten niet vaak op bezoek gaan, omdat hij altijd in de isoleercel zat”, aldus Navalnaja. “Maar als ze het toelieten, probeerden we er altijd voor te zorgen dat onze kinderen en zijn ouders mee konden gaan. We aten dan samen. Tegen de avond gingen zij dan weer naar huis. Aleksej en ik bleven dan nog twee dagen langer bij elkaar.”
Hun laatste keer samen keken ze naar de Olympische Spelen op de televisie. Ze hadden het over de dreigende invasie van Oekraïne. Daarna sprak Aleksej nog een of twee keer telefonisch, maar dat was niet evident in de gevangenis. “Het gesprek werd opgenomen en er stonden verschillende bewakers naast hem. Het ging dan ook over niet zo veel. Je bent dan gewoon blij dat je de stem hoort van de persoon die je graag ziet.”
De laatste keer dat ze haar man hoorde aan de telefoon was voor haar verjaardag, in juli. “Hij was erin geslaagd toestemming te krijgen om me te bellen”, aldus Navalnaja. “Maar het lukte niet. Hij belde en ik hoorde hem ‘hallo, hallo’ zeggen. Daarna werd de lijn verbroken.”
In december werd hij naar een nieuwe strafkolonie gebracht in Siberië. Daar zou hij op 16 februari sterven. In die laatste twee maanden konden ze alleen nog communiceerden via zijn advocaten. “Hij was nooit ongelukkig. De dag voor zijn dood zag ik hem nog op camerabeelden in de rechtbank en hij lachte. Maar ik denk dat hij het erg zwaar had. Die laatste twee jaar hebben ze hem echt gefolterd. Hij verhongerde gewoon.”
De dag van zijn dood was Navalnaja op de veiligheidsconferentie van München. Daar was ze de avond voordien aangekomen. Ze had er enkele ontmoetingen gepland. “Ik werd ‘s morgens wakker en maakte me klaar. Mijn eerste meeting was rond de middag. Toen ik snel even op mijn telefoon keek, zag ik dat er enkele meldingen binnengekomen waren. Ze begonnen met de woorden ‘Aleksej Navalny’. Dat was niet zo vreemd, omdat Aleksej bijna elke dag in de rechtbank moest verschijnen. Dan zag ik het derde woord. Dat zei dat hij ‘overleden’ was. Het duurde vijf seconden eer het tot me doordrong. Ik was in mijn hotelkamer. Alleen.”
Eerst wilde ze het niet geloven. Het nieuws kwam van – notoir onbetrouwbare – Russische propagandakanalen en ze wilde bevestiging. “Het is moeilijk om te beschrijven wat er door me heen ging. Het is een gevoel dat ik niet kan beschrijven. En dat ik nooit meer hoop te voelen in mijn leven”, aldus Navalnaja.
De moeder van Aleksej belde haar en zei dat ze naar de strafkolonie zou reizen om uit te zoeken wat er aan de hand was. Het zou een week duren eer ze het lichaam van haar zoon vrij kreeg om het te begraven.
Zelf sprak Navalnaja de veiligheidsconferentie toe. Ze postte ook een video waarin ze zei dat ze het werk van Aleksej verder zou zetten. “Ik heb het er nooit over gehad met hem”, zegt Navalnaja daarover. “Maar ik vond dat ik dit niet kon laten gebeuren. Als ze denken dat ze Aleksej zomaar kunnen vermoorden en dat daarmee de kous af is, hebben ze het mis. Ik wil ook de mensen steunen die erg geraakt zijn door zijn dood, en hen een beetje hoop geven, en misschien nog wel het belangrijkste: ik wil dat het Kremlin begrijpt dat als ze Aleksej doden, ik zijn plaats inneem. En dat als ze mij iets aandoen, weer iemand anders het zal overnemen.”
Sinds de dood van haar man en de aanval op een van zijn dichtste vrienden in Vilnius – Leonid Volkov – krijgt Navalnaja wel extra bescherming. Een bodyguard volgt haar sinds vorige maand overal.
Of ze denkt dat Poetin bang is voor haar? “Geen idee. Eerlijk gezegd kan het me niet schelen of hij bang voor me is of niet. Ik ga doen wat juist is. Ik ga tegen Poetin vechten. Poetin is mijn vijand. Hij heeft mijn man vermoord. Hij vermoordde hem op een laffe manier, op een moment dat hij in de gevangenis zat. Ik denk trouwens niet dat Poetin bang moet zijn voor mij, maar wel voor het Russische volk, dat zich Aleksej herinnert en dat mijn pijn, mijn verdriet en mijn woede deelt. En dat hoopt om ooit in een normaal en democratisch land te leven.” (HLN)…[+]